Nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn, giảm chi phí và hạn chế vấn đề ô nhiễm môi trường là mục tiêu quan trọng trong chăn nuôi hiện đại. Trong đó, giải pháp bổ sung enzyme phytase trong thức ăn chăn nuôi được áp dụng hiệu quả. Đây là loại enzyme cải thiện khả năng hấp thu phốt pho vào cơ thể vật nuôi, giảm thải phốt pho ra môi trường. Vậy phytase là gì, cơ chế hoạt động ra sao và lợi ích cụ thể nào trong chăn nuôi sẽ được giải đáp qua nội dung dưới đây.
Phytase là gì?
Phytase là loại enzyme phân giải phytic acid dạng dự trữ chính của phốt pho trong thực vật như ngũ cốc và hạt đậu. Phytic acid là hợp chất khó tiêu hóa đối với các loại vật nuôi như lợn, gia cầm và cá. Bởi vì hệ tiêu hóa các loài động vật này không có enzyme phytase nội sinh nên phốt pho không được hấp thu gây sự thiếu hụt và có hiện tượng thải phốt pho dư thừa ra môi trường. Do vậy hiện nay nhiều trang trại bổ sung Phytase trong thức ăn chăn nuôi để cải thiện vấn đề này.
Nguồn gốc và phân loại phytase
Phytase trong thức ăn chăn nuôi có thể được chiết xuất từ nhiều nguồn khác nhau:
- Vi sinh vật như nấm và vi khuẩn là nguồn chủ yếu dùng để sản xuất Aspergillus niger, Escherichia coli, Pichia pastoris.
- Thực vật chứa phytase tự nhiên nhưng có hàm lượng thấp.
- Động vật nhai lại có khả năng phân giải phytate tốt nhờ hệ vi sinh vật phong phú trong dạ cỏ.
Hiện nay, các phytase thương mại được phân loại dựa vào vị trí cắt nhóm phosphate trên phân tử phytic acid. Cụ thể là loại 3-phytase phổ biến nhất bị cắt tại vị trí số 3 trên vòng inositol. Hay loại 6-phytase cắt tại vị trí số 6, loại 5-phytase và 4-phytase ít sử dụng trong chăn nuôi.
Cơ chế hoạt động của phytase trong tiêu hóa
Khi bổ sung Phytase trong thức ăn chăn nuôi thì phytase sẽ hoạt động trong dạ dày và ruột non – nơi có điều kiện pH thích hợp. Phytase thực hiện thủy phân liên kết phosphate, giải phóng phốt pho vô cơ mà động vật có thể hấp thu được. Ngoài phốt pho, quá trình này giải phóng các khoáng chất vi lượng như kẽm, sắt, canxi, acid amin để cải thiện hiệu quả tiêu hóa và sự tăng trưởng.
Vai trò của phytase trong thức ăn chăn nuôi
Bổ sung Phytase trong các loại thức ăn chăn nuôi đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển vật nuôi. Trong đó, vai trò cơ bản của Phytase như sau:
Tăng khả năng hấp thu phốt pho
Tác dụng quan trọng nhất của bổ sung phytase trong thức ăn chăn nuôi chính là tăng khả năng hấp thụ phốt pho. Nhờ phân giải phytate giúp vật nuôi hấp thu phốt pho hiệu quả hơn, giảm nhu cầu bổ sung phốt pho vô cơ, sẽ tiết kiệm chi phí thức ăn. Bên cạnh đó còn tránh tình trạng thiếu hụt phốt pho có quá trình hình thành xương, phát triển mô, sinh sản hay việc chuyển hóa năng lượng ở vật nuôi.
Giảm thải phốt pho ra môi trường
Những lượng phốt pho không tiêu hóa được thường bị bài tiết ra ngoài qua phân về lâu dài sẽ gây ô nhiễm đất và nguồn nước. Việc sử dụng phytase trong thức ăn chăn nuôi sẽ giúp giảm thiểu từ 30–60% lượng phốt pho bài tiết trong phân. Bên cạnh đó còn giảm sự ô nhiễm, bảo vệ môi trường sống.
Cải thiện việc tiêu hóa chất dinh dưỡng khác
Enzyme Phytate còn có công dụng ức chế sự hấp thu kẽm, sắt, canxi, protein và acid amin. Cụ thể, nhờ có phytase phá vỡ phytate mà các chất dinh dưỡng trên được hấp thu vào cơ thể vật nuôi tốt hơn. Từ đó sẽ hỗ trợ, tăng khả năng chuyển hóa thức ăn, vật nuôi tăng trọng nhanh và khỏe mạnh hơn.
Tăng hiệu quả kinh tế cho bà con nông dân
Sử dụng đúng và đủ Phytase trong thức ăn chăn nuôi sẽ giảm chi phí bổ sung khoáng chất và enzyme khác. Từ đó góp phần tăng lợi nhuận, giảm chi phí thức ăn và giảm tỷ lệ bệnh cho vật nuôi do thiếu vi chất.
Ứng dụng bổ sung phytase trong thức ăn cho các loại vật nuôi
Gia cầm là nhóm động vật phản ứng tốt với enzyme phytase bởi khả năng tiêu hóa phốt pho từ phytate hạn chế. Việc bổ sung phytase trong thức ăn chăn nuôi dành cho gia cầm sẽ làm giảm 0,1–0,2% phốt pho vô cơ trong công thức. Bên cạnh đó còn cải thiện tỷ lệ chuyển hóa thức ăn, tăng sản lượng trứng và khối lượng trứng khi đẻ.
Ở lợn con và lợn thịt, bổ sung phytase giúp cải thiện tăng trọng, đặc biệt trong giai đoạn cai sữa. Ngoài ra còn tăng khả năng hấp thu canxi và kẽm cho lợn phát triển tối ưu.
Mặc dù enzyme phytase ít ổn định trong môi trường nước nhưng hiện nay việc ứng dụng phytase đã hiệu quả hơn trong thức ăn thủy sản. Kết quả các loại thủy sản sử dụng thức ăn có bổ sung enzym này tăng trưởng tốt hơn, giảm chi phí thức ăn và cải thiện được chất lượng nước.
Sử dụng Phytase trong thức ăn chăn nuôi đóng vai trò quan trọng giúp cải thiện hiệu quả sử dụng phốt pho, giảm ô nhiễm môi trường và tăng năng suất cho bà con. Tuy nhiên cần lưu ý bổ sung đúng và đủ với tỷ lệ Phytase trong thức ăn để nâng cao hiệu quả.
