Stress nhiệt là tình trạng cơ thể heo không thể điều hòa nhiệt độ hiệu quả khi nhiệt độ môi trường xung quanh tăng cao hoặc độ ẩm quá lớn. Khi nhiệt độ cơ thể vượt quá ngưỡng cho phép, các quá trình sinh lý trong cơ thể heo bị rối loạn, dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Bài viết dưới đây Eufeed sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về vấn đề này.
Cơ chế gây stress nhiệt
Khi nhiệt độ môi trường tăng cao, cơ thể heo sẽ kích hoạt các cơ chế tản nhiệt như:
- Tăng tiết mồ hôi: Tuy nhiên, heo không có tuyến mồ hôi phát triển nên khả năng tản nhiệt qua đường này rất hạn chế.
- Tăng nhịp thở: Heo thở nhanh hơn để tăng cường quá trình trao đổi khí và tản nhiệt qua đường hô hấp.
- Giảm hoạt động: Heo giảm vận động để hạn chế sinh nhiệt.
Tuy nhiên, khi nhiệt độ quá cao và kéo dài, các cơ chế này không đủ để làm giảm nhiệt độ cơ thể, dẫn đến stress nhiệt.
Nguyên nhân gây stress nhiệt
Stress nhiệt xảy ra khi các yếu tố như: Nhiệt độ, độ ẩm, tốc độ gió quá cao hoặc quá thấp, kiểu chuồng đều là nguyên nhân chính dẫn đến stress nhiệt. Ngoài ra, phải kể đến các yếu tố từ vật nuôi như: Tuổi, giống, điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng cũng là các nhân tố tạo ra stress nhiệt.
Yếu tố môi trường:
- Nhiệt độ cao: Khi nhiệt độ môi trường vượt quá ngưỡng chịu đựng của heo, cơ thể chúng sẽ khó tản nhiệt.
- Độ ẩm cao: Độ ẩm cao làm giảm khả năng thoát hơi nước của cơ thể, khiến heo khó tản nhiệt hơn.
- Quang hợp: Ánh nắng trực tiếp chiếu vào chuồng trại làm tăng nhiệt độ bên trong.
Yếu tố chuồng trại:
- Mật độ nuôi dày: Không gian chật hẹp hạn chế khả năng tản nhiệt của heo.
- Nhiệt độ: Không khí lưu thông kém, nhiệt độ trong chuồng tăng cao.
- Chất lượng nền chuồng: Nền chuồng ẩm ướt, bẩn tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây bệnh.
Yếu tố dinh dưỡng:
- Chế độ ăn quá nhiều protein: Quá trình chuyển hóa protein sinh ra nhiều nhiệt.
- Thiếu nước: Nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhiệt độ cơ thể.
Yếu tố sinh lý:
- Giống heo: Các giống heo khác nhau có khả năng chịu nhiệt khác nhau.
- Giai đoạn sinh trưởng: Heo con, heo nái mang thai hoặc đang nuôi con dễ bị stress nhiệt hơn.
Tác động của stress nhiệt đến heo
Stress nhiệt có thể gây ra các biểu hiện như sốt, bỏ ăn, tăng nhịp thở, uống nhiều nước, nằm ép bụng xuống sàn chuồng hoặc đằm tắm trong nước. Stress làm cho heo bị suy kiệt, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản và năng suất của đàn heo.
Giảm khả năng sinh sản:
- Heo nái: Giảm tỷ lệ thụ thai, sẩy thai, đẻ non, giảm sản lượng sữa.
- Heo đực: Giảm chất lượng tinh dịch, giảm khả năng phối giống.
Giảm tốc độ tăng trưởng: Heo giảm ăn, giảm hấp thu chất dinh dưỡng, dẫn đến chậm lớn, sụt cân.
Giảm khả năng miễn dịch: Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm.
Rối loạn nội tiết: Ảnh hưởng đến hoạt động của các tuyến nội tiết, gây ra các rối loạn về sinh lý.
Tăng tỷ lệ tử vong: Đặc biệt ở heo con và heo nái mang thai.
Các chỉ số đo lường stress nhiệt
- Chỉ số nhiệt độ và độ ẩm: Đây là chỉ số quan trọng nhất để đánh giá mức độ stress nhiệt.
- Nhịp thở: Tăng nhịp thở là dấu hiệu rõ ràng của stress nhiệt.
- Nhiệt độ trực tràng: Tăng nhiệt độ trực tràng so với nhiệt độ bình thường.
- Hành vi: Heo thường thở dốc, há miệng, tìm chỗ mát để nằm, giảm ăn uống.
Biện pháp phòng ngừa và khắc phục stress nhiệt ở heo
Điều chỉnh môi trường chuồng trại:
- Hạ nhiệt độ: Sử dụng quạt, hệ thống phun sương, làm mát bằng hơi nước.
- Tăng độ ẩm tương đối: Trong trường hợp không khí quá khô.
- Cải thiện thông gió: Đảm bảo không khí lưu thông tốt.
Cải thiện chất lượng nước: Cung cấp nước sạch, mát.
Điều chỉnh mật độ nuôi: Giảm mật độ nuôi để tạo không gian cho heo.
Cải thiện chế độ dinh dưỡng:
- Bổ sung vitamin, khoáng chất: Đặc biệt là vitamin C, E.
- Bổ sung điện giải: Đề phòng mất nước.
- Giảm protein: Trong trường hợp nhiệt độ quá cao.
Sử dụng sản phẩm hỗ trợ:
- Men vi sinh: Cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Chất chống oxy hóa: Bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.
- Chất làm mát: Giúp hạ nhiệt độ cơ thể.
Giải pháp công nghệ hiện đại
- Hệ thống làm mát tuần hoàn: Giúp làm mát không khí trong chuồng một cách hiệu quả.
- Cảm biến nhiệt độ và độ ẩm: Giúp theo dõi và điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm tự động.
- Hệ thống phun sương: Làm mát không khí và tạo độ ẩm.
- Mái che di động: Che chắn ánh nắng trực tiếp.
Chi phí và hiệu quả kinh tế
Chi phí đầu tư cho các giải pháp phòng chống stress nhiệt phụ thuộc vào quy mô chuồng trại và công nghệ được sử dụng. Tuy nhiên, lợi ích kinh tế mà người chăn nuôi thu được là rất lớn:
- Tăng năng suất: Heo tăng trưởng nhanh, giảm tỷ lệ hao hụt.
- Cải thiện chất lượng thịt: Thịt heo có chất lượng tốt hơn.
- Giảm chi phí thuốc thú y: Do heo ít bệnh tật.
- Tăng lợi nhuận: Nhờ giảm chi phí sản xuất và tăng giá trị sản phẩm.
Stress nhiệt là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến ngành chăn nuôi heo. Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa và khắc phục kịp thời là vô cùng quan trọng. Người chăn nuôi cần đầu tư vào các công nghệ hiện đại, kết hợp với các biện pháp quản lý chuồng trại hợp lý để giảm thiểu tác động của stress nhiệt, đảm bảo sức khỏe và năng suất cho đàn heo.
